Gösterge-bilim-ciler / Dr. Murat Kalelioğlu
Göstergebilim çalışmalarının en önemli konularından biri anlamlı yapıların, ki bu yapılar hangi bilimsel alana ait olursa olsun, anlam evreninin nasıl ve hangi amaçlarla üretildiği ile ilgilidir. Burada oldukça ilginç ve sürükleyici bir edimler dizisi söz konusudur. Bu edimsel sürecin temel öznesi, anlamın peşinde olan göstergebilimcidir; nesnesi ise içinde anlam barındıran ve bu anlamın ortaya çıkarılmasını bekleyen dizgelerdir. Dolayısıyla buradaki etkileşim, tamamen gösterge avcısı/sanatçısı göstergebilimci ile göstergelerin anlamlı dizilişiyle oluşturulan dizge arasındadır. Üretilen bu dizgenin anlam evreni; hangi gösterge türüyle kurgulanırsa kurgulansın, hangi amaca hizmet ederse etsin, ister açık olsun ister gizil, dizge içinde oluşturulan anlamın gözler önüne serilmesinde göstergebilimin, çözümleme araçlarının ve bu araçları en yetkin şekilde kullanan göstergebilimcinin rolü vardır.
Böylesine önemli bir edimin başaktörü olan göstergebilimci, aynı zamanda da iyi bir strateji oyuncusudur. Ancak burada gözden kaçırılmayacak en önemli unsur; göstergebilimcinin başkasının değil, kendi kurguladığı oyunun oyuncusu olmasıdır. Dolayısıyla bu anlamda “gösterge avcısı” (Rifat, 2009: 23) önce elindeki dizgeyi ön incelemeden geçirir, dizgenin üretim koşullarını ve sınırlarını belirler, zayıf ve güçlü yönleriyle birlikte direnç noktalarını saptar; sonra da dizgenin varoluşsal durumuna göre stratejik oyununu kurar ve uygulamaya koyulur. Bu uygulama süreci göstergebilimci için oldukça meşakkatli ancak bir o kadar da eğlenceli bir oyundur.
Göstergebilimci için anlam sonsuzdur, sonsuzluktur. Alan ve ansiklopedik bilgisinin kazandırdığı değişik bakış açıları, tecrübe ve cesaretin yanı sıra sözü edilen sonsuzluk ve dolayısıyla bilinmezlik durumu bu “anlamlama sanatçısının” (Barthes, 2015: 61) ruhunu besleyen en önemli kaynaklardan biridir. Anlamlama yolculuğunun öznesi olan göstergebilimci için görünenden çok görünmeyen örtük yapılar/ gizil anlamlar önemlidir. Bu sanatçı, kendine sunulandan çok sunulmayanla ilgilendiği için etkin manipülasyon araçlarıyla üzeri kapatılmış/süslenmiş ve olduğundan farklı görünen her dizgenin gerçekte ne olduğuyla ilgilenir. Göstergebilimci anlamın sonluymuş gibi görünen/gösterilen yüzeysel yapısındaki gösterişe asla kanmaz. Elindeki dizgeyi alt-üst edecek tüm aşamaları kendi bilgi ve tecrübesinin gücüyle kurgular, her anlam düzeyi için ayrı ayrı, büyük bir dikkat ve titizlikle stratejisini belirler ve görünmeyeni/gösterilmeyeni ortaya çıkarmak için işe koyulur.
Disiplinlerarası ve disiplinlerötesi çalışmaların önemli destekçisi olan ve bir bilim olma yolunda her daim kendini geliştirerek ilerleme kaydeden ve hemen hemen bir çok alanda kendini hissettiren 21. yüzyılın en önemli alanlarından biri olan ‘bilimin yaramaz çocuğu’ göstergebilimin bu önemli uygulayıcıları göstergebilimciler sorumluluk bilinci içinde ilkeli hareket eden üretken bilim insanlarıdır. Bu anlam avcıları, çevrelerinde olup biteni kullandıkları sistemli bir “üstdil” (Yücel, 2015: 60) vasıtasıyla anlamlandırabilme yeteneğine sahip sanatkârlardır.
Kaynakça
Barthes, Roland. (2015). Bir Deneme Bir Ders: Eiffel Kulesi ve Açılış Dersi. 2. Baskı. Çeviren: Mehmet Rifat & Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Rifat, Mehmet. (2009). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
Yücel, Tahsin. (2015). Yapısalcılık. İstanbul: Can Yayınları.
Bu çalışmaya atıf yapmak için e-kaynakça
Kalelioğlu, Murat. Gösterge-bilim-ciler. Türkiye Göstergebilim Çevresi. <https://turkgostergebilimi.com/gosterge-bilim-ciler-murat-kalelioglu/> … / … / … (erişim tarihi).