Çalıştay
TÜRKİYE GÖSTERGEBİLİM ÇEVRESİ
17 – 18 Eylül 2021
Çevirimiçi Çalıştay Duyurusu / Uluslararası Kitap Bölüm Yazarlığı Daveti
“ÖTEKİLER İMPARATORLUĞU”
Editörler
Prof. Dr. V. Doğan GÜNAY
Dr. Öğr. Ü. Murat KALELİOĞLU
Değerli Akademisyenler,
Türkiye Göstergebilim Çevresi (TGÇ) olarak “Ötekiler İmparatorluğu” temalı kitap projemizi, çevrim içi bir çalıştay eşliğinde gerçekleştirmeyi planlıyoruz. Çalışmaya belirlenen izlek bağlamında göstergebilim odağındaki tüm disiplinlerarası çalışmalar yapan araştırmacılar davetlidir.
Türkiye Göstergebilim Çevresi Bilim Kurulunca kabul edilen bildirilerin sunumları Türkçe veya İngilizce dillerinden birinde yapılabilecektir. Bildiriler, tam metin gönderiminden sonra Bilim Kurulu tarafından tekrar değerlendirilecek olup kabul edilen tam metinler uluslararası bir yayınevinde editöryel kitap olarak yayımlanacaktır.
Konu
Toplumsal bir varlık olan insan; toplumsal bir uzamın, bir kültürün içine doğar. Doğduğu andan itibaren bir “kimlik”e özgü nitelikler ile çevrelenmiş uzamda yaşamaya başlar. Bu uzamda bir özne olarak kendisi dışındaki diğer öznelerle, diğer “ben”lerle bir kültürel ortaklık kurarak hem “ben” hem “biz” kimliklerini kurgular. Her öznenin bir diğer özneye göre cinsiyeti, yaşı, kültürü, ideolojisi, psikolojisi, kişiliği vb. pek çok yönden gösterdiği benzerlik ve farklılıklar “kimlik” kurgusunun temelini oluşturur. Bir özne olarak bireyin toplumsal yapıda kendini konumlandırma sürecinden bu benzerlik ve farklılıklar etkin rol oynar. Bireye toplumsal yapıda atfedilen değer, kültür ortaklıklarla benzerlik gösterebildiği ölçüde artarken özgünlüğünü ise farklılıklar ölçütünde elde eder. Ancak bu özgünlük ve farklılaşma yani bireyin toplumsal olandan ayrılma noktaları, açık ya da gizil mutlaka bir çatışmayı da beraberinde getirir.
Öznenin benlik algısı ve kimlik kurgulama süreci benzerlik ve farklılıklara odaklandığı için özne yaşantısı boyunca bu gerilimi duyumsar. Kuşkusuz bu gerilim; toplumsal dinamiğin temelini oluşturur. Öznenin “biz” ve “biz olmayan” yani “öteki”nin kurgusu bu gerilim temelinde biçimlendirilir. Özne ya da diğer özneler, kimi konularda birbirleriyle uzlaşıp fiziksel ya da duygusal olarak birbirlerine yakınlaşırken kimi konularda ise çatışıp birbirlerinden fiziksel ya da duygusal olarak uzaklaşırlar. Bu uzaklaşma, farklılaşma öteki kavramını doğurur.
Genel bir tanımla “ben” dışındaki her toplumsal öge “öteki”dir. Öznenin kendi dışındaki diğer tüm özneler, gizil bir ötekidir. Özne, her zaman bir başkası tarafından öteki olmaya ya da ötekileştirmeye aday toplumsal bir varlıktır. Dolayısıyla toplumsal ve kültürel yaşamdaki hareketlilik sürdüğü sürece öteki ya da ötekileştirme, her zaman vardır ve var olacaktır. İnsanın dünyaya geldiği ilk andan itibaren karşılaştığı “öteki”, anlam arayışı ve var olma mücadelesinin temelinde yer alır. Bu anlamda denebilir ki insanın yaşam serüveni ötekiler imparatorluğunda geçer. Ancak bu ötekiler imparatorluğu; öteki olarak nitelenen öznelerin gücünü değil, yaygınlığını imler. Özne ya ötekidir ya da ötekiyle yaşar. Farklı görüş açısı ve ölçütlere göre çeşitli ötekilerle kuşatılmış durumdadır. Kimi durumda kendi kendisi için bile ötekileşebilir.
Öteki, yaşamın her alanında vardır. Bireyler arasında olacağı gibi kavramlar, düşünceler, ideolojiler, canlılar arasında da vardır. Bir ülkeden başka ülkeye göçen kişi, yerliye göre ötekidir. Bir ideolojiye göre kendisi dışındaki ideolojiler ötekidir. Yerine göre sağlıklı olanlara göre hasta olanlar, insanlara göre virüsler, zararlı bakteriler vb. ötekidir. Kısacası öteki “özneye (ben) benzemeyen esenlikli ya da esenliksiz herkes ya da her şey”dir.
Anlam ve anlamlama üzerine çalışan göstergebilim; insanın dünya, dünyanın da insan için yarattığı anlam dizgeleri üzerine çalışır. Pek çok görüş açısından okunabilecek ya da değerlendirilebilecek öteki kavramı ise salt bir kavram değil, kavramdan da öte âdeta doğanın bir yasası, toplumsal yapının oluşturduğu kültürel bir olgudur. Göstergebilim, elbette bu kültürü inceleyip dizgesel bir biçimde çözümleyerek öteki kültürünü daha farklı ve daha detaylı okuyabilecektir. Yapılacak bu okumalar, yalnızca “öteki”nin anlamlama sürecinin çözümlenmesini değil, aynı süreçte “ben”in gizil anlamlama süreçlerinin çözümlenmesini de sağlayacaktır. “Öteki”ni anlamak ile insanın anlam arayışı da bir değer kazacaktır.
İnsanoğlu ve diğer canlı türleri için ötekiyle yaşamak, bazen istemli bazen de istemsiz ve zorunlu bir durumdur. Ancak hangi şekilde olursa olsun ben ve ötekinin birlikteliğinin devam ya da devamsızlığını sağlamak, bir sorumluluğu da beraberinde getirmektedir. İstemli ya da istemsiz bu iki olgunun (ben ve öteki) birbiriyle olan temasındaki devamlılık durumu; bu birlikteliğin doğuracağı sonuçlar, bu sonuçlar çerçevesinde ortaya çıkacak yeni durumlar ve bu durumların getirdiği yeni sorumluluklar ile yakından ilgilidir.
Ben ile öteki arasındaki ilişkiden gücünü alan etkiler, bazen olumlu bazen de olumsuz olabilmektedir. Bu etkilerin yansıması ise zaman zaman bireysel, zaman zaman da toplumsaldır. Ben ve öteki arasında gelişen bir durumun bireysel düzlemden toplumsal düzleme doğru olumlu ve/veya olumsuz etkileriyle bir yayılımı söz konusudur. Bu yayılım ile birlikte ortaya başka “ben/ler”in ve başka “öteki/ler”in çıkması kaçınılmazdır. Bu durum toplumsal bellek ve kültürü de etkilemektedir. Bu etkileşme sürecinin sonunda ise ne toplum aynı toplumdur ne de alışkanlıkların ve yaşam tarzının bir parçası olduğu kültür aynı kültürdür.
Neden-sonuç ilişkisine bağlı olarak etki alanı artarak yayılma eğilimi gösteren “ben” ve “öteki”nin içinde bulunduğu bu çatışma, toplumsal düzeyde başka çatışmaların da tetikleyicisi durumundadır. Gün geçtikçe etki alanının yayıldığı ve sınırlarının genişlediği ben ve öteki arasındaki bu çatışmanın, artık mutlaka kazanılması gereken bir göstergeler savaşı hâline dönüşme ihtimali çok büyüktür.
Ben ve öteki arasındaki bu ilişkinin disiplinlerarası bağlamda ortaya konulması ve aşağıdaki sorulara yanıtlar aranması bu çalışmanın temel amacı olarak belirlenmiştir:
1. Bireyselden toplumsala dönüşmesi mümkün olan “ben” ve “öteki” arasındaki çatışmanın sebep-sonuç ilişkileri, birbirine karşıt bu iki özne arasındaki çatışmanın boyutları ve yarattığı etkiler, bu etkilerin bireysel ve toplumsal düzlemlerdeki yansımaları, bu tür çatışmaların insan hayatını ve dünyayı anlamlandırmadaki rolleri vb. durumlar göstergebilimin konusu olarak nasıl ele alınıp değerlendirilebilir?
2. “Disiplinlerarasılığı” destekleyerek yeni anlam dizgeleri üretmeyi hedef edinmiş göstergebilimsel bir incelemenin “ben”i, “öteki”ni, “insan”ı, “canlılar”ı ve “dünya”yı anlamlandırmadaki katkısı ne şekilde olabilir?
Bu çalıştayda, disiplililerarasılığı merkeze alarak yeni alan çalışmalarının üretilmesi önemlidir. Bu sayede göstergebilim kuramının ve çözümleme araçlarının bilimin diğer alanlarıyla ilişkilendirilerek “ben ve öteki çatışması”, göstergebilimsel çerçevesi sınırlı olmamakla birlikte, toplum göstergebilimi, kültür göstergebilimi, suç göstergebilimi, canlı göstergebilimi, ruh göstergebilim, gerilim göstergebilimi, söylem göstergebilimi vb. gibi alanlar bağlamında disiplinlerarası bir anlayışla sorgulanacaktır.
Önemli tarihler
Bildiri özeti gönderimi (300 sözcük): 31 Mayıs 2021
Kabul edilen bildiri özetlerinin duyurulması: 10 Haziran 2021
Çevrimiçi çalıştay programının duyurulması: 01 Temmuz 2021
Çevrimiçi çalıştay: 17 / 18 Eylül 2021
Tam metin gönderimi: 01 Kasım 2021
İletişim
Bildiri gönderimi ve yazışmalar için: turkgostergebilimi@gmail.com
İnternet sitesi: https://turkgostergebilimi.com/
